باور مکن آنچه شنیده ای

باور مکن روایت هایی را که سینه به سینه نقل شده است.

باور مکن هر آنچه که به تکرار گفته شده

باور مکن گفتار مکتوبی را که از حکیمی سال دیده به جای مانده

باور مکن دیدگاهی بی‌پایه و اساس را

باور مکن کلام صاحبنظران، معلمان یا سال دیدگان را

اما بعد از تأمل کافی و دقت لازم و تحلیل عقلانی، وقتی آن کلام را با منطق و عقل سازگار یافتی

و وقتی آن را در جهت خیر همگان بازشناختی، آنگاه باور کن و به کارش بند برای همه عمر.

(بودا)

واژه اصلی یا به قول امروزیان کلیدواژه کلام بودا "باور نکردن" است. در واقع عبارت اصلی در کلام بودا "باورمکن" است. هر آنچه با خود به این سو و آن سو می برید و آن را اعتقاد یا عقیده می خوانید، بخشی از شما می شود که عمدتا آن عقیده ناشی از تجربیات دیگران است. بنابراین اگر عقیده ای از منبعی خارج از وجود شما به شما برسد،صرف نظرازاین که آن عقیده تا چه حد ترغیب کننده و پویا باشد و چند نفر مثل شما سعی کنند شما را به حقیقت آن عقیده متقاعد گردانند، واقع امراین که آن حقیقت متعلق به شخص دیگری است و شما باید با یک علامت سوال بزرگ یا با تردید آن را بپذیرید.

اگر بکوشم تا متقاعدتان گردانم در باب طعم یک ماهی خوشمزه، ممکن است کوشش کنید، اما همچنان در تردید هستید. اگر تصاویری از آن ماهی را به شما نشان دهم و صدها نفر بیایند و گواهی دهند بر صداقت گفتارم، ممکن است بیشتر متقاعد شوید و این سخن را بپذیرید، اما باز هم اندکی تردید باقی می ماند؛ چه هنوز خودتان طعم آن را نچشیده اید. ممکن است قبول کنید آن ماهی به ذائقه من خوش می آمده، اما تا زمانی که خودتان طعم آن ماهی را نچشیده اید، دیدگاه شما تنها یک نظریه است که مبتنی بر دیدگاه و تجربه دیگری است.

صرفاً بدین جهت که مطلبی را شنیده اید و سنت یا آئین یا داستانی است که به تکرار گفته شده و سینه به سینه نقل شده است و در طول قرون و اعصار ثبت و ضبط شده وبزرگترین آموزگاران نوع بشر بر آن صحه گذارده اند، اینها دلیل منطقی برای پذیرفتن آن عقیده نیست، به خاطر داشته باشید همانطور که بودا تعلیم می دهد: "باور مکنید" به جای به کارگیری واژه "عقیده" بکوشید به کلمه "دانستن" روی آورید.

منبع: کتاب اشراق در 60 روز/ وین دایر